اطلاعات نوشت: حبوبات که تا دیروز جایگزین مقرون به صرفه‌ای برای گوشت در سفره خانوارهای ایرانی بود، اکنون با رشد شدید قیمت همراه بوده، موضوعی که کارشناسان علت آن را در صادرات بی‌رویه، مدیریت ضعیف ذخایر و نقش‌آفرینی دلالان می‌دانند.
حبوبات یکی از ارکان اصلی سبد غذایی خانوارهای ایرانی به شمار می‌رود؛ این محصولات علاوه بر ارزش غذایی بالا، به دلیل قیمت مناسب، ماندگاری بالا و قابلیت استفاده در غذاهای متنوع و تامین پروتئین مورد نیاز بدن، جایگاه ثابتی در سفره‌های ایرانی دارند.اما افزایش ادامه دار قیمت حبوبات که در روزهای اخیر شدت بیشتری هم یافته ، نه‌تنها سفره مردم را کوچک‌تر کرده، بلکه امنیت غذایی بخش قابل توجهی از جامعه را با تهدید مواجه کرده است.
بدین ترتیب ، افزایش بی‌سابقه قیمت حبوبات در ماه‌های اخیر، به یکی از نگرانی‌های جدی خانوارهای ایرانی تبدیل شده است. در میان این اقلام، لوبیا چیتی با جهش چشمگیر قیمتی به حدود ۵۰۰ هزار تومان در هر کیلو رسیده؛ رقمی که آن را هم‌رده گوشت قرمز قرار داده و جایگاه سنتی آن را به عنوان یک غذای مقرون‌به‌صرفه به چالش کشیده است.
بر اساس مشاهدات میدانی در بازار، قیمت انواع محصولات از جمله لوبیا چیتی، عدس، نخود و لوبیا سفید به شکل قابل توجهی افزایش یافته است. قیمت تقریبی برخی از حبوبات در بازار، به این صورت است که لوبیا چیتی ۵۰۰ هزار تومان، لوبیا قرمز ۳۵۰ هزار تومان، نخود ۳۰۰ هزار تومان و عدس ۲۵۰ هزار تومان به فروش می‌رسد.
مرکز آمار ایران هم در تازه‌ترین گزارش خود درباره متوسط قیمت کالای خوراکی در مناطق شهری، ازآغاز افزایش شدید قیمت حبوبات در یک سال گذشته خبر داده که اکنون بیشتر هم شده است. به طور مثال، قیمت لوبیا چیتی در فروردین امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۸/۱۶۶ درصد، لپه ۶/۱۲۶ درصد و نخود ۸/۹۴ درصد افزایش داشته است.
با توجه به آمارهای اعلام شده ،سرانه مصرف حبوبات در کشور برای هر نفر حدود ۹ کیلوگرم است. بنابراین نیاز سالانه کشور به حبوبات حدود ۷۹۲ هزار تن برآورد می‌شود که ۳۰ تا ۳۵ درصد آن با محصولات وارداتی تأمین می‌شود. درواقع باید سالانه ۲۵۰ تا ۳۰۰ هزارتن واردات در این حوزه صورت گیرد تا بازار حبوبات با مشکل مواجه نشود.
اما آمارها نشان می‌دهد در ۱۰ ماهه سال گذشته ۹ هزارتن لوبیا قرمز، ۸ هزارتن لوبیا چیتی و ۳ هزارتن لوبیا چشم بلبلی از گمرکات وارد کشور شده است. اما گویا این میزان پاسخگوی نیاز کشور نیست زیرا باید به علت تولید کمی که سال گذشته به‌خاطر شرایط اقلیمی در این حوزه وجود داشته ۴۰ هزارتن حبوبات به کشور وارد می‌شد تا بازار در ثبات قیمتی باقی بماند.
در سال‌هایی که خشکسالی یا تغییرات اقلیمی بر تولید داخلی تأثیر می‌گذارد، وابستگی به واردات افزایش می‌یابد. اما مسئله اصلی، به‌هم‌ریختگی توازن در عرضه و تقاضاست؛ جایی که ذخایر داخلی پیش از صادرات به درستی تأمین و مدیریت نمی‌شود.
درواقع با تغییر نرخ ارز مرجع واردات حبوبات از ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومان به ارز مبادله‌ای نزدیک به ۷۰ هزار تومان و همچنین صادرات بی‌رویه این محصولات، شرایط برای افزایش قیمت حبوبات فراهم شده است. با این حال، با فروکش‌کردن نرخ ارز، نه‌تنها شاهد کاهش قیمت حبوبات نیستیم، بلکه روند صعودی این محصولات ادامه دارد که نشان از سودجویی در این بازار دارد.
پس از تغییر نرخ حبوبات، به نظر می‌رسد نظارتی بر قیمت‌گذاری‌ها در بازار این محصولات وجود ندارد و این بازار به‌صورت یله رها شده است. حتی در مواردی گزارش‌هایی از احتکار لوبیا چیتی دریافت شده است.
از سوی دیگر، وزارت جهاد کشاورزی اسفند ماه سال گذشته اعلام کرد که با هدف تنظیم بازار داخلی، صادرات سیب‌زمینی و انواع حبوبات از جمله لوبیا به مدت دو ماه ممنوع شده است. با این حال، به نظر می‌رسد این ممنوعیت هنوز نتوانسته تأثیر ملموسی بر کاهش قیمت‌ها در بازار بگذارد.
بااین وجود، در صورتی که مسیر صادرات این محصول دوباره باز شود- مانندرفع ممنوعیت صادرات سیب زمینی- شاهد گرانی بیشتری در بازار این محصولات در بازار داخلی خواهیم بود.
دراین باره رضا پاشابیگی داریانی ،رئیس اتحادیه صنف خواربارفروشان تهران با انتقاد از فقدان سیاست‌گذاری مؤثر در حوزه صادرات، تاکید می‌کند: یکی از دلایل اصلی این افزایش نجومی قیمت‌ها، صادرات بی‌رویه محصولات کشاورزی، به‌ویژه حبوبات است. اگر دولت پیش از صدور مجوز صادرات، ابتدا مصرف داخلی را تأمین و ذخیره‌سازی می‌کرد، اکنون با چنین ناهنجاری در بازار مواجه نبودیم.
پاشابیگی از روند رو به رشد قیمت لوبیا چیتی و افزایش بیش از حد قیمت برخی از حبوبات انتقاد و عنوان می کند: قیمت لوبیا چیتی به مرز ۵۰۰ هزار تومان رسیده است. این موضوع نگرانی‌هایی را درباره افزایش فشار اقتصادی بر خانوارها به‌وجود آورده است. برخی صادرکنندگان با مشاهده صرفه اقتصادی بیشتر در فروش خارجی، بدون در نظر گرفتن نیاز داخل، اقدام به صادرات می‌کنند. اینجا باید دولت ورود کند و با ممنوعیت یا محدودیت مقطعی صادرات، تعادل بازار را حفظ کند.
پاشابیگی در این‌باره می‌گوید: افرادی هستند که محموله‌های وارداتی را انبار و به صورت قطره‌چکانی وارد بازار می‌کنند. این نوع عرضه، به‌ویژه زمانی که تقاضا در حال افزایش است، به گرانی دامن می‌زند.
همچنین رضا کنگری ، رئیس اتحادیه صنف بنکداران مواد غذایی تهران علت اصلی افزایش قیمت حبوبات را محدودیت در واردات دانسته و تأکید می کند:« کاهش واردات حبوبات موجب شده عرضه و تقاضا در بازار پاسخگوی هم نباشند و قیمت این محصولات دستخوش افزایش شود. در حالی که دولت می‌تواند با اقدامات کوچک در خصوص واردات از چنین افزایش قیمت‌هایی پیشگیری کند.»
دبیر انجمن حبوبات ایران هم دراین باره می‌گوید: «واردات حبوبات دیگر با ارز ترجیحی(ارز ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی)انجام نمی‌شود و واردات این محصولات با ارز ۷۰ هزار تومانی صورت می‌گیرد. همین امر موجب شده قیمت تمام شده این محصولات افزایش قابل توجهی داشته باشد.»
عبدی افتخاری می افزاید: «در حال حاضر حدود ۱۱ هزار تن لوبیا به علت مالیات بر ارزش افزوده در گمرکات مانده که با توجه به شرایط فعلی، دولت باید مشکلات آن را برطرف کند تا این محصولات سریع‌تر ترخیص شده و وارد بازار شوند.»
وی ادامه می دهد: «با وجود اینکه از آبان ماه سال قبل مکرراً اعلام کردیم که میزان حبوبات موجود در کشور(بخصوص لوبیا چیتی) پاسخگوی مصرف نیست اما وزارت جهادکشاورزی به این هشدارها اهمیتی نداد. تا اینکه در زمستان اقدام به ثبت سفارش کردند در حالی که این سفارش‌ها نیز به علت مشکلاتی که ایجاد شده بود، به موقع صورت نگرفت. به همین دلیل در حال حاضر بازار با کمبود برخی از حبوبات بخصوص لوبیا مواجه است.
وی خاطر نشان می کند: با توجه به اینکه مسئولین به هشدارهای فعالان این صنف بی‌توجه بودند در ششم اردیبشهت ماه انجمن حبوبات ایران نامه‌ای به وزارت جهاد کشاورزی ارسال کرده که در آن تأکید شده اگر برخی اقدامات به موقع انجام می‌شد، این شرایط به‌وجود نمی‌آمد.
بدین ترتیب مشاهده می شود که همچون ماجرای اخیر سیب زمینی، سوء مدیریت آشکار در وزارت جهاد کشاورزی وبی توجهی به هشدارهای بخش خصوصی اکنون با افزایش قیمت حبوبات به گرده نحیف مردم وسفره های آنان تحمیل شده است. مردم می پرسند این زنجیره ناکار آمدی ها – که امیدواریم عمدی نباشد- کی تمام می شود وما تا کی باید شاهد گرانی سرسام آور این محصول وآن محصول باشیم؟ چه کسی پاسخگوی این گرانی است؟
